هوش به نوعی از توانایی ذهنی انسان گفته می‌شود که مهارت‌های تفکر، یادگیری، استدلال و درک و فهم او را دربرمی‌گیرد. امروزه برای سنجش میزان هوش افراد از روش‌های اثبات شده و متنوعی استفاده می‌شود که برخی از آن‌ها توسط روانشناسان بزرگ دنیا مطرح شده است. این روش‌ها که تست هوش نامیده می‌شوند سطح IQ یا بهره هوشی افراد را مشخص می‌کنند و موجب شناسایی قابلیت‌های ذهنی آن‌ها می‌شوند.
ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به تعریفی از تست هوش و انواع آن پرداختیم و راهکارهایی برای موفقیت در حل آن معرفی کردیم. این راهکارها می‌تواند تاثیر زیادی در پیشرفت توانایی‌های ذهنی شما داشته باشد؛ پس تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
هوش و انواع آن
منظور از هوش، همان توانایی ذهن انسان است که مواردی چون درک و استدلال، تفکر، منطق، یادگیری و… را شامل می‌شود. طی سال‌های گذشته، نظریه‌های مربوط به هوش دائما در حال تغییر و تحول بوده‌اند. تا جایی که برخی از پژوهشگران تلاش کردند تعریف تازه‌تری از آن ارائه کنند که گسترده‌تر از تعریف‌های گذشته‌ی آن باشد.
مثلا دانشمندی به نام بری معتقد بود میزان قدرت ذهن و حافظه معیار نادرستی برای شناسایی هوش افراد است. به همین علت لازم است مقیاس گسترده‌تری برای آن در نظر گرفته و از اهمیت نقش فرهنگ در کاهش یا افزایش آن نام برده شود.
-
نظریه هوارد گاردنر
در سال 1983 یک دانشمند آمریکایی به نام هوارد گاردنر تئوری جالبی از هوش ارائه کرد که تقریبا با تمام نظریات پیشین آن متفاوت بود. او نمی‌توانست بپذیرد که مقیاس هوش در تمام افراد یکسان باشد و براساس مسائل ریاضی سنجیده شود. به همین علت مبحث هوش چندگانه را مطرح کرد و پس از آن تقسیم کرد.
آنچه امروزه به عنوان انواع هوش شناخته می‌شود، بیش از هرچیز مدیون نظریات و تحقیقات هوارد گاردنر، روانشناس رشد و استاد دانشگاه آمریکایی است.
-
انواع هوش از دیدگاه گاردنر
1. هوش منطقی – ریاضی
افرادی که هوش ریاضی دارند، به خوبی می‌توانند با اعداد و ارقام بازی کنند و به حل مسائل منطقی و ریاضی بپردازند. این افراد در مشاغلی چون برنامه نویسی، حسابداری، مهندسی و… به موفقیت بیشتری می‌رسند. به همین علت اکثر طراحان تست هوش در آزمون‌های مختلف به طراحی مسائل ریاضی می‌پردازند تا توانایی‌های هوش ریاضی افراد را تشخیص دهند.
2. هوش بدنی – جنبشی
این نوع هوش ارتباط مستقیمی با ورزش و فعالیت‌های جسمانی دارد. افرادی که هوش بدنی دارند، به خوبی از عهده‌ی تمرین‌های سخت و دشوار ورزشی برمی‌آیند و مهارت‌های دست و پای خود را با یکدیگر همگام می‌کنند. این افراد می‌توانند به مشاغلی چون بازیگری، جراحی، ورزشکاری و پیمانکاری وارد شوند و استعداد خود را در آن کشف کنند.
3. هوش کلامی – زبانی
این نوع هوش مختص نویسندگان و سخنرانان است. افرادی که از این هوش برخوردارند، به خوبی می‌توانند از کلمات مناسب در گفتار و نوشتار خود استفاده کنند تا به یک متن کامل و مفید دست یابند. برخی از انواع تست هوش به شناسایی این مهارت‌ها اختصاص دارد. این نوع تست‌ها غالبا در بخش زبان فارسی و ادبیات طراحی می‌شود.
4. هوش طبیعت گرایی
هوش طبیعت گرایی از جمله انواع هوش است که چندان مورد توجه قرار نگرفت و حتی با مخالفت عده‌ای از روانشناسان روبه‌رو شد. افرادی که هوش طبیعت گرا دارند، به محیط زیست و حیوانات علاقه‌مند هستند و می‌توانند الگوهای موجود در آن را کشف کنند. به همین علت می‌توانند به مشاغلی چون زیست شناسی، باغبانی، مزرعه داری یا حفاظت از محیط زیست بپردازند.
5. هوش دیداری
هوش دیداری یا تصویری ارتباط مستقیمی با تجسم خلاق و قدرت خیال‌پردازی دارد. برخی از انواع تست هوش مانند بازی با لوگو، پازل‌ها، نقشه خوانی و هنر تفسیر عکس به شناسایی هوش دیداری کمک می‌کند. افرادی که از این نوع هوش برخوردار هستند می‌توانند به تحصیل در رشته‌هایی چون عکاسی، معماری، گرافیک، مجسمه سازی و… بپردازند.
6. هوش درون فردی
هوش درون فردی به معنای توانایی خودآگاهی و برقراری ارتباطات سالم فرد با خودش است. این افراد خلاقیت زیادی در حل تست هوش دارند و می‌توانند ایده‌ها و انگیزه‌های خود را شناسایی کرده و به مرحله عمل برسانند. به این ترتیب مشاغلی چون نویسندگی، روانشناسی، مربی‌گری، ایده‌پردازی و اختراع تناسب بیشتری با ذهنیات آن‌ها دارد.
7. هوش میان فردی
هوش میان فردی همان توانایی برقراری ارتباطات اجتماعی و درک دیگران است. افرادی که از این نوع هوش برخوردارند، به راحتی می‌توانند افکار و احساسات دیگران را شناسایی کنند و با آن‌ها روابط کلامی و غیرکلامی برقرار کنند. در نتیجه می‌توانند به مشاغلی چون روانشناسی، مشاوره و مدیریت بپردازند یا فروشندگی و سیاستمداری را امتحان کنند.
8. هوش موسیقی و ریتم
افرادی که هوش موسیقایی دارند به خوبی می‌تواند ریتم و الگو را در موسیقی شناسایی کنند و از آهنگ‌ها لذت ببرند. به همین علت این افراد در مقایسه با دیگران، مهارت‌های بیشتری در حوزه آهنگسازی یا نواختن سازهای موسیقی دارند. مشاغلی چون خوانندگی، رهبری ارکستر، نوازندگی و آهنگسازی برای این افراد مناسب است و موجب موفقیت آن‌ها می‌شود.
منظور از تست هوش چیست؟
تست هوش مجموعه‌ای از سوالات و آزمون‌های برنامه ریزی شده است که با هدف تشخیص و شناسایی قابلیت‌های ذهنی افراد طراحی می‌شود. اکثر این تست‌ها بر پایه‌ی تحقیقات روانشناسی طرح می‌شود تا با روش‌های علمی استعداد افراد را شناسایی کند. به همین علت روانشناسان در مواقع بسیاری از آن‌ها استفاده می‌کنند تا مهارت‌های افراد در حوزه‌های مختلف هوش را بررسی کنند.
یکی از انواع کاربردهای این تست‌ها در آزمون‌های تیزهوشان و استعدادیابی مدارس است. علاوه بر این در آزمون‌های مربوط به المپیاد، آزمون‌های استخدامی و حتی کنکورهای سراسری نیز از انواع تست هوش برای شناخت توانایی ذهنی افراد استفاده می‌شود.
-
تاریخچه تست هوش
شاید برایتان عجیب باشد بدانید دانشمندان تا مدت‌ها فکر می‌کردند هوش و قابلیت‌های آن با تشریح مغز افراد شناسایی می‌شود. آن‌ها تصور می‌کردند میزان هوش انسان ارتباط مستقیمی با اندازه جمجمه‌اش دارد. در نتیجه هرچه جمجمه‌ی یک فرد بزرگتر باشد، یعنی باهوش‌تر است و ذهن پویاتری دارد.
اولین تست هوش بر مبنای پرسش و پاسخ روانشناسی، در سال 1904 توسط دانشمندی به نام آلفرد بینه و تئودور سیمون طراحی شد. آن‌ها آزمونی طراحی کردند تا به واسطه‌ی آن، کودکان باهوش را از کودکانی که از نظر ذهنی مشکل دارند شناسایی کرده و آن‌ها را از یکدیگر متمایز کنند.
-
برخی از مشهورترین انواع تست هوش
بعدها دانشمندان و روانشناسان دیگری به گسترش آزمون‌های تست هوش پرداختند تا با ابزارهای کامل‌تری استعداد و مهارت افراد را شناسایی کنند. برخی از مشهورترین این تست‌ها شامل این موارد است:
- سنجش هوش بزرگسالان وکسلر
- نظریه هوش چندگانه هوارد گاردنر
- آزمون‌های رابرت استرنبرگ
- هوش عاطفی دانیل گلمن
- ماتریس‌های پیشرونده ریوِن ( تست IQ)
هر کدام از آن‌ها به بررسی جنبه‌ای خاص از توانایی هوش افراد اختصاص دارد. طی سال‌های اخیر، تست IQ ریون فراگیری بیشتری در جوامع مختلف داشت. این تست با در نظر گرفتن امتیازاتی بین 69 تا 130 افراد را در گروه‌هایی چون نابغه، باهوش، متوسط، کم هوش و معلول دسته‌بندی می‌کند که از جهاتی می‌تواند غیرقابل اثبات و نادرست نیز باشد.
-
مزایا و معایب استفاده از تست هوش
تا این بخش از مقاله‌ی دانشگاه کسب و کار با تست هوش و تاریخچه آن آشنا شدیم. اگر جزو کسانی هستید که روزانه تست هوش حل می‌کنید یا دوست دارید ذهن کودکتان را با این تست‌ها پرورش دهید، خواندن این بخش را از دست ندهید. ما در این قسمت به بررسی مزایا و معایب حل تست هوش پرداختیم تا دیدگاه جامعی نسبت به این نوع تست‌ها به شما بدهیم. برخی از مزایای حل تست هوش عبارت است از:
1. موجب تقویت حافظه می‌شود
یکی از مهم‌ترین مزایای تست هوش تقویت حافظه و توانایی‌های آن است. ذهن انسان به گونه‌ای طراحی شده که همانند بدن ورزشکاران با تمرین مداوم نیرومندتر می‌شود. از آنجایی که تست هوش مستقیما با ذهن انسان سروکار دارد، انجام مداوم آن حافظه را تقویت می‌کند و موجب افزایش هوش افراد می‌شود.
2. تمرکز را افزایش می‌دهد
فرد برای انجام تست هوش باید تمرکز و حواس خود را جمع کند تا بتواند به سوالات پاسخ بدهد. این کار به مرور زمان، توانایی تمرکز افراد را افزایش می‌دهد و به آن‌ها کمک می‌کند به راحتی ذهن خود را از اطراف جدا کنند و به فعالیت‌های ذهنی بپردازند.
3. استعداد افراد را شناسایی می‌کند
یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین مزایای تست هوش شناسایی استعداد افراد است. این مزیت بیش از همه در طراحی آزمون‌های تیزهوشان یا المپیاد در مدارس و دانشگاه‌ها استفاده می‌شود. به این ترتیب افراد می‌توانند بفهمند در چه حوزه‌ای مهارت دارند تا با تمرکز بر آن به موفقیت و پیشرفت دست یابند.
4. به بهبود مهارت‌های فردی کمک می‌کند
اگر فردی بتواند استعداد خود را با تست هوش تشخیص دهد، با انجام مداوم آن می‌تواند توانایی و مهارت‌های ذهنی خود را تقویت کند. مثلا با تمرین و پاسخگویی به آزمون‌های هوش ریاضی می‌تواند مهارت حل مسئله و ریاضیات خود را تقویت کند و به این ترتیب به رشد و توسعه فردی خود کمک کند.
5. سرگرم کننده است
یکی از ساده‌ترین مزایای تست هوش جنبه سرگرمی و تفریح آن است. بسیاری از افراد از انجام بازی‌های فکری مانند پازل، جدول، سودوکو یا حل سوالات مربوط به هوش لذت می‌برند و با آن در اوقات بیکاری خود سرگرم می‌شوند. به این ترتیب هم می‌توانند بازی کنند و هم ذهن و حافظه خود را تقویت کنند. این ویژگی بیش از هرچیز برای کودکان زیر هفت سال و دانش‌آموزان ابتدایی مفید و کاربردی است.
تست هوش با وجود تمام مزایایی که دارد، از سوی برخی از روانشناسان و پژوهشگران مورد انتقاد قرار گرفته است. آن‌ها معتقدند که طراحی و پاسخگویی به این نوع سوالات به چند دلیل نادرست و غیرقابل اتکا است. این دلایل عبارت است از:
1. فقط به چند دانش و مهارت خاص محدود می‌شود
نخستین نظریه‌ها و پژوهش‌ها پیرامون هوش، انواع آن را فقط به هوش ریاضی، منطقی یا تجسمی محدود می‌کرد. بعدها دانشمندی به نام گاردنر نظریه هوش‌های چندگانه را مطرح کرد تا نشان دهد که ذهن افراد فقط به توانایی‌های عددی محدود نمی‌شود و می‌تواند حوزه‌های مختلفی را در برگیرد.
با این حال همچنان و پس از گذشت سال‌ها، بسیاری از آزمون‌های هوش و استعدادیابی فقط به چند دانش خاص محدود می‌شوند. این امر موجب می‌شود که همه‌ی دانش‌آموزان و دانشجویان نتوانند به سنجش خود بپردازند یا پس از شکست در حوزه‌ای نامربوط دچار ناامیدی شوند.
2. استعدادهای شخصی را نادیده می‌گیرد
محدودیت آزمون‌های تست هوش در طراحی سوالات همه‌جانبه سبب شده است که بسیاری از استعدادهای شخصی افراد نادیده گرفته شود. مثلا فردی را تصور کنید که هوش موسیقی خوبی دارد و به راحتی می‌تواند نت‌ها و صداها را شناسایی کند. این فرد در آزمون‌های استعدادیابی دانشگاه و مدرسه نمی‌تواند موفق شود؛ زیرا اکثر این سوالات در موضوعاتی مانند ریاضی، منطق، فلسفه و ادبیات است.
علاوه بر این ممکن است در آزمون‌های استخدامی نیز شکست بخورد و نتواند در مهارت اصلی خود مشغول به کار شود.
3. افراد را به دو دسته باهوش و کم هوش تقسیم می‌کند
بسیاری از آزمون‌های هوش مانند تست IQ سندیت قطعی و مشخصی ندارد و نمی‌تواند معیار درستی برای شناخت توانایی‌های ذهنی افراد باشد. این نوع آزمون‌ها براساس امتیاز پاسخ‌ها، افراد را به دو دسته کم‌هوش و باهوش تقسیم می‌کند و به آن‌ها برچسب می‌زند. در حالی که ممکن است یک فرد در ریاضیات و فلسفه و دروس حفظی ضعیف باشد و هوش جسمانی یا طبیعت‌گرایی خوبی داشته باشد.
به همین علت یکی از مهم‌ترین معایب تست هوش، برچسب زدن به افراد براساس معیارهای نادرست و غیرقابل اثبات است که می‌تواند موجب سرخوردگی و ناکامی آن‌ها شود.
4. امکان طراحی یک تست همه جانبه را ندارد
هیچ فردی نمی‌تواند تست هوشی طراحی کند که تمام مقیاس‌ها و حوزه‌های ذهنی افراد را شامل شود و به اندازه‌گیری درست آن‌ها بپردازد. علاوه بر این چنین شرایطی نیز وجود ندارد که یک فرد، هم از جنبه‌های عملی و هم از جنبه‌های ذهنی مورد سنجش قرار بگیرد.
در نتیجه یکی از معایب مهم تست هوش نبود یک طراحی همه جانبه برای سنجش افراد مختلف است. این امر موجب می‌شود تمام استعدادها شناسایی نشود و برخی از انواع هوش در مقایسه با انواع دیگر آن مورد توجه بیشتری قرار بگیرد.
5. آزمون‌های هوش ممکن است آرامش دانش‌آموزان را برهم بزند
قرار دادن آزمون‌های سنجش هوش مانند استعدادیابی، المپیاد و تیزهوشان برای کودکان و نوجوانان می‌تواند آرامش آن‌ها را برهم برند. بسیاری از دانش‌آموزان تحت فشار خانواده یا رقابت با دیگران وارد این آزمون‌ها می‌شوند و برای قبولی در آن استرس و اضطراب زیادی را تحمل می‌کند.
در حالی که موفقیت افراد به شرکت در این آزمون‌ها اختصاص ندارد. گاهی ممکن است فردی با هوش متوسط بسیار موفق‌تر از یک دانش‌آموز تیزهوش شود و در آینده نیز به ثروت و درآمد بالایی دست یابد.
-
پنج راهکار برای مهارت در حل تست هوش
امروزه آزمون‌های سنجش هوش مورد توجه و اقبال بسیاری قرار گرفته است. بسیاری از خانواده‌ها دوست دارند فرزندانشان در این آزمون‌ها موفق شوند و بتوانند توانایی‌های ذهنی خود را افزایش دهند. اگر شما هم دوست دارید در حل تست هوش موفق شوید، این پنج راهکار می‌تواند برایتان مفید باشد:
■ تمرین مداوم داشته باشید
یکی از نخستین و مهم‌ترین راهکارها برای تقویت مهارت هوش، تمرین و تکرار مداوم است. این کار به شما کمک می‌کند با قالب کلی سوالات و طراحی آن‌ها آشنا شوید و بتوانید مقصود اصلی طراحان سوال را تشخیص دهید. علاوه بر این با تمرین می‌توانید تمرکز و حافظه خود را تقویت کنید و ذهن هوشمندتری بسازید.
■ سرعت تست زنی خود را بالا ببرید
تمرین و تکرار مداوم در پاسخگویی به سوالات تست هوش، به شما کمک می‌کند سرعت خود را در پاسخگویی بالا ببرید. به این ترتیب به راحتی می‌توانید در آزمون‌های مختلف شرکت کنید و به مشکلات مربوط به کمبود زمان نیز دچار نشوید. برای دستیابی به این هدف می‌توانید از یک تایمر استفاده کنید یا اینکه هر روز تعداد معینی سوال حل کنید تا کم کم به مهارت تست‌‌‌زنی دست یابید.
■ به جزئیات توجه کنید
یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار برای موفقیت در تست هوش، دقت و توجه به جزئیات است. اکثر سوالات هوش به گونه‌ای طراحی می‌شوند که نکته‌ی آن‌ها در جزئیات خاص مخفی شده باشد. اگر کمی دقت کنید به راحتی می‌توانید این نکات را شناسایی کنید و سوالات آزمون‌ها را به درستی پاسخ دهید.
■ اهمیت دوران کودکی را جدی بگیرید
کودکی نقش بسیار مهمی در رشد و شکل‌گیری توانایی‌های جسمی و ذهنی افراد دارد. بنابراین اگر دوست دارید فرزندتان باهوش شود از همان دوران کودکی ذهن و هوش او را پرورش دهید. برای او کتاب بخوانید و بازی‌های فکری مانند پازل و لوگو بخرید تا با آن‌ها سرگرم شود. این روش‌ها به کودکان کمک می‌کند قابلیت‌های ذهنی خود را کشف و شناسایی کنند و در آینده بتوانند در تست‌های هوش موفق شوند.
■ بازی فکری کنید
اگر دوست دارید هوش خود را تقویت کنید، نقش بازی‌های فکری را فراموش نکنید. این نوع بازی‌ها نه تنها برای کودکان مفید است، می‌تواند ذهن و حافظه بزرگسالان را نیز تقویت کند و مانع از بیماری آلزایمر در آن‌ها شود. سعی کنید روزانه چند صفحه کتاب بخوانید، جدول حل کنید یا خود را با بازی‌های ذهنی در گوشی‌های موبایل سرگرم کنید. به این ترتیب می‌توانید مهارت‌های خود را تقویت کنید و باهوش‌تر شوید.
سخن پایانی
تست هوش نوعی آزمون برای شناسایی توانایی‌های ذهن و هوش افراد است که در قالب‌های مختلفی طراحی می‌شود. این آزمون‌ها می‌توانند استعدادهای پنهان را مشخص کنند و به تقویت حافظه و تمرکز انسان کمک کنند. اگرچه برخی از روانشناسان به سازوکار این تست‌ها انتقاد دارند و معتقدند معیار درستی برای شناسایی جنبه‌های مختلف هوش نیستند. با این حال انجام آن‌ها مزایای بسیاری دارند که ما در این مقاله از دانشگاه کسب و کار به بررسی برخی از آن‌ها پرداختیم.
علاوه بر این از پنج راهکار نوشتیم که به شما کمک می‌کند مهارت‌های ذهنی خود را تقویت کنید تا بتوانید در انواع تست هوش به موفقیت دست یابید. نظر شما درباره تست هوش چیست؟ چه روش‌های دیگری می‌شناسید که موجب تقویت هوش و قابلیت‌های ذهنی افراد شود؟ نظرات ارزشمند خود را با ما در میان بگذارید.