چندین دهه است که اصطلاح روانشناسی شناختی مفاهیم مهمی از جمله مهمترین ویژگی های افرادی که اطلاعات را دریافت و پردازش می کنند، با رویکردی شناختی می گذرد. اگر از شما بپرسند که رویکرد شناختی در روانشناسی چیست، باید بگوییم که این رویکرد بر روی سوالاتی مانند زیست شناسی، نقش دانش، حل مسائل از طریق شهود، رفتار و ادراک تمرکز دارد و این موارد برای درک بیشتر مورد توجه است.
در این مقاله قصد داریم روانشناسی شناختی چیست، مباحث روانشناسی شناختی، کاربرد درمان شناختی رفتاری و رویکردهای شناختی در روانشناسی را بررسی و به زبان ساده توضیح دهیم. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا این موضوع را عمیق‌تر بررسی و درک کنید.
روانشناسی شناختی چیست؟
یکی از شاخه های روانشناسی که به مطالعه فرآیندهای ذهنی مانند ادراک، حافظه، حل مسئله، زبان، توجه، تصمیم گیری و یادگیری می پردازد، روانشناسی شناختی نامیده می شود. هدف اصلی این رشته درک نحوه عملکرد ذهن است. اولریش نایسر آلمانی، پدر روانشناسی شناختی، روانشناسی شناختی را در سال 1967 ثبت کرد.
روان درمانگران از طریق این علم بسیاری از اختلالات روانی افراد را درمان کرده اند. مثلاً اگر فردی مشکل توجه داشته باشد، روانشناس می داند که توجه انتخابی و محدود است و در این شرایط راه هایی بسته به تمرکز برای تقویت و درمان این مشکل توصیه می کند. روانشناسی شناختی اطلاعاتی مانند نحوه ایجاد و یادآوری خاطرات در دنیای واقعی را در اختیار ما قرار می دهد.
موضوعات روانشناسی شناختی چیست؟
موضوعات روانشناسی شناختی بسیار متنوع است. در ادامه این بخش، در زیر به توضیح اصلی ترین موضوعاتی می پردازیم که در روانشناسی روانشناسی مورد بررسی قرار می گیرند.
تفکر و انگیزه
روانشناسی روانشناسی فرآیندهای فکری افراد، اهداف شخصی و انگیزه های آنها را مطالعه می کند. همچنین عملکرد انواع مختلف تفکر مانند تفکر خلاق، تفکر انتقادی و حتی تفکر حل مسئله را بررسی می کند. از منظر روانشناسی شناختی، هر یک از این موارد نقش مهمی در تصمیم گیری و شکل گیری رفتار داشته اند.
حافظه بلند مدت و کوتاه مدت و حافظه حسی
حافظه یکی دیگر از موضوعات روانشناسی شناختی است. عوامل موثر بر تثبیت حافظه، نحوه ذخیره سازی اطلاعات، نحوه عملکرد حافظه های حسی، کوتاه مدت و بلند مدت و بازیابی اطلاعات را بررسی می کند.
توجه و نقش آن
آنچه در مورد توجه و نقش آن در شناخت و رفتار مهم است عبارتند از: توجه متمرکز، توجه انتخابی و توجه مشترک.
ادراک حسی و شناختی
بررسی واکنش هایی که از طریق کنش های شناختی و حسی پس از درک نحوه شناخت اطلاعات رخ می دهد. به عبارت دیگر، چگونگی درک ما از جهان اطراف و نحوه دریافت و پردازش اطلاعات توسط حواس ما را بررسی می کند.
زبان و نحوه ایجاد آن
در روانشناسی شناختی، درک و مطالعه چگونگی تولید زبان، از منظر فرهنگی، ساختار و رابطه زبان با سایر فرآیندهای شناختی مهم است.
هوش و اندازه آن
بررسی تأثیر آموزش و محیط بر هوش، عوامل مؤثر بر هوش، تبیین نتایج آزمون هوش و سنجش هوش در روانشناسی شناختی انجام می شود.
یادگیری و انواع آن
تعمق در مراحل مختلف یادگیری و فرآیندهای آن (نحوه یادگیری چیزهای جدید)، تمرین های تقویت کننده یادگیری و عواملی که باعث یادگیری موثر می شوند.
ابزارهایی برای تصمیم گیری و بهبود تصمیم
انواع تصمیم گیری، بهبود ابزارهای تصمیم گیری، نحوه تصمیم گیری افراد و محدودیت ها بررسی می شود.
احساسات و افکار
مطالعه نقش عواطف در تصمیم گیری، ارتباط بین عواطف و افکار و هر چیزی که به سایر فرآیندهای شناختی مربوط می شود.
هویت و خودشناسی
بررسی تأثیر هویت بر رفتار انسان در قالب کلی روابط بین رفتار و هویت و فرآیندهای شناختی مرتبط با هویت و خودشناسی انجام می شود.
در نتیجه، موضوعات ذکر شده بخشی از مفاهیم این حوزه وسیع روانشناسی شناختی است که از طریق کشف مستمر موضوعات جدید، گستره وسیعی را در بر می گیرد.
کاربرد درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از پرکاربردترین روش های درمانی است. CBT مبتنی بر مفاهیم روانشناسی شناختی رفتاری است. این روش نتایج مثبتی برای مداخله برای بهبود کیفیت زندگی، اختلالات رفتاری و مشکلات روانی دارد. در ادامه این قسمت کاربردهای اصلی درمان شناختی رفتاری را به شرح زیر بیان می کنیم.
- درمان اختلالات خلقی (اضطراب، استرس شغلی، استرس پس از سانحه و افکار ناایمن)
- بهبود عملکرد ورزشی (با افزایش تمرکز، انگیزه و اعتماد به نفس)
- درمان مشکلات رفتاری در کودکان و نوجوانان (بیش فعالی، بی توجهی، لجبازی و نافرمانی)
- اختلال افسردگی و افکار منفی
- درمان اختلالات خواب (بی خوابی و آپنه خواب)
- درمان اختلالات خوردن (بی اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی)
- درمان اعتیاد و سوء مصرف مواد
- کنترل درد مزمن
- درمان اختلالات شخصیت (اختلال شخصیت مرزی و اختلال شخصیت ضد اجتماعی)
علاوه بر این، CBT نتایج باورنکردنی را در درمان مواردی مانند فوبیا، درد مزمن، عصبانیت، مشکلات رابطه و مسائل مربوط به عزت نفس نشان داده است. معمولاً درمان شناختی رفتاری مدت زمان کوتاهی دارد و برای گروه بزرگی از افراد در هر سن و حرفه ای استفاده می شود. در نهایت، CBT اکثر مشکلات روانی و رفتاری را پوشش می دهد و بهترین راه ها را برای درمان آنها ارائه می دهد.
رویکردهای شناختی در روانشناسی
تمرکز اصلی رویکردهای شناختی در روانشناسی بر حافظه، توجه، ادراک و تفکر است. هر یک از رویکردهای ذکر شده سعی در درک تجربه و رفتار انسان برای کمک به درمان مشکلات روانی دارد. در زیر ما محبوب ترین رویکردهای شناختی در روانشناسی را فهرست می کنیم.
- روانشناسی رفتار انسان
- روان درمانی شناختی
- درمان شناختی رفتاری
- روان درمانی مبتنی بر ذهن آگاهی
- روان درمانی رفتاری
در نتیجه هر یک از رویکردهای فوق الذکر شامل تکنیک های خاصی است که برای مقابله با اختلالات روانی و بازگشت به زندگی سالم ضروری است. اگر علاقه مند به یادگیری این روش درمانی هستید، به خصوص اگر دانشجوی روانشناسی هستید، می توانید در دوره های CBT شرکت کنید و به صورت حرفه ای با اصول آن آشنا شوید.
این مقاله به بررسی روانشناسی شناختی، رویکرد شناختی، کاربرد درمان شناختی رفتاری و شناخت درمانی می پردازد. روانشناسی شناختی حساس ترین نقش را در درک فرآیند یادگیری، حافظه و توجه ایفا می کند. علاوه بر این، روانشناسی شناختی توانایی ارائه اطلاعات در مورد شرایط ادراکی افراد را دارد که نقش بسزایی در عملکرد آنها دارد.